بةحسى كؤكلَ

Sunday, July 17, 2011

رؤسؤ يةكةمين ئةستيرةى كلتورية كة شارستانى نوى ناسيويةتى

رؤسؤ يةكةمين ئةستيرةى كلتورية  كة شارستانى نوى ناسيويةتى
نوسينى:هاشم صالح                               و:جةميل سةيد محمد

جان جاك رؤسؤ ميشكى رؤشنبيرةكانى سةردةمةكةى هينايبوة جؤش ئةمةش كاتيك يةكةم كتيبى بلاوكردةوة لةذير ناونيشانى (وتاريك دةربارةى زانست و هونةر)لة سالى 1751  دا وةثاشان بةدةركردنى كتيبة يةك لةدواى يةكةكانى ناوبانطى زياتر بو طةشتة ئاشتى ناوبانطى ظؤلتير وةيان زياترئةمةش ثاش مردنى لةسالى 1778دا, وةئاشكراشة كتيبى(دانثيانانةكان)كة بلاوكرايةوة لة سالى 1782و1789دا لةضةند بةشيكى يةك لةدواى يةكدا,رؤسؤ بةباشى زانى كةدواى مردنى بلاوبكريتةوة لةبةرئةوةى كيشةى بؤ دروست نةكات لةطةل كةسانى خاوةن دةسةلات ودةولةمةند  

لةسةرةتاوة رؤسؤ وادةردةكةوت كةكةسيكى نامؤو دةرضووة لةدابونةريتةكانى كؤمةلايةتييةكان
فةندةمينتاليستة كريستيانييةكان دةستةوسان نةوةستان وهيرشيان كردةسةرى و بةكافريان داناو ئيدانةى ئايدياكانيان كردوةبةمةترسيان دادةنا بؤ سةر طةنجان وة ئةمةش هةمان شتةكةلة سوكرات رويداكاتيك بةدةرضوولة عورفى باوو ئاينى كؤمةلطةو طةندةلكردنى طةنجان تؤمةتباركرا

لةبةرئةوةى رؤسؤ خاوةنى  هةنديك  ئايدياى باوة لةسةردةمةكةيدا باجيكى طةورةيدا راستةكة نة ذةهريان دةرخوارد نةكوشتيشيان بةلام ذيانيان كردبووة كولةمةرطى وة كةمة كةمة خستيانة حالةتى مةرطةوة ئةمةش كاتيك طؤشةطيريان كرد بةلام ئةمةريطةى لينةطرت ببيتة ويذدانى سةردةمةكةى
لةبةرئةوة خةلكى ئةوسةردةمة بةشوينيدا دةطةران ولييى دةثارانةوة بؤئةوةى كةهةرهيض نةبيت دةخولةك لةكاتى خؤييان ثى ببةخشيت ,وة خؤشبةخت ئةوكةسةبو كةرؤسؤ رازى دةبو ماوةيةكى زؤر لةمالى خؤيدا ثيشوازيليبكات يان رازيبواية ثياسةيةكى دورو دريذى لةطةلدابكرداية وةذمارةيةكى تر ئةوةندة بؤيان بةس بوو كةلةدورةوة سةيرى بكةن كاتيك بةشةقامةكاندا تيئةثةرى يان لةقاوةخانةيةك دائةنيشت لةناوةندى ثاريس دا لةوةها دؤخيكدا ئةوةندة ئاثؤرةى خةلك دةكرد وةكو خؤثيشاندانى ليدةهات 
وةخةلك سةردةكةوتنة سةر كورسى وميزةكان بؤئةوةى بيبينن تةنانةت ئةطةر لةدوريشةوة بوبيت وةخاوةنى قاوةخانةكة نةيدةزانى ضيبكات بؤئةوةى روبةروى ئةم حالةتة نائاسايية ببيتةوة
رؤسؤ جيطةى ثياوى ئاينى طرتةوة لةناوةندة رؤشنبيرييةكاندا,بةلام لةناوةندة دواكةوتوو نةخويندةوارةكاندا ووشةى سةرةتاو وكؤتايى هةر ثياوى ئاينى دةيطووت
ئةم بارودؤخة طؤرانى بةسةردا نةهات لةسةدةى نؤزدةدا نةبيت وةثاشان سةدةى بيست ضونكة لةم سةردةمةدا خويندن ورؤشنطةرى طةشتة زوربةى ضينةكانى طةل جائةطةر لةطوندة دورةكان بن يان لةشاخة سةركةشةكان بن يان لةشارة هةذارنشينةكاندا بن كةفةندةمينتاليستةكان بؤضةند سةدةيةك قؤرخيان كردبوو
لةم جؤرة ئةتمؤسفيرةدا ثةرتووكة سةرةكيةكانى فةلسةفةى رؤشنطةرى دةركةوتن وةكو (نامةيةك دةربارةى ليبوردنى)و(فةرهةنطى فةلسةفى)ى ظؤلتير ,وة ثةرتووكى(ئينسكلؤثيدياى مةزن)ى ديدرؤ و طروثةكةى ,وثةرتووكى(ئةميل)و(طريبةستى كؤمةلايةتى)رؤسؤ
وة بةشيوةيةكى طشتى ئةم كتيبانة راظةيةكى رةيشنالييان لةبارةى ئايينى كريستيانى ئةدا بةدةستةوة     

بةلام ليرةدا ثرسياريك دروست دةبيت ئةويش ئةوية بؤضى تةنها رؤسؤ جيطةى ثياوى ئاينى طرتةوة لةسةردةمى خؤى ولةسةردةمةكانى ثاش خؤشيدا ؟وةبؤضى كةسيكى كةى وةكو ظؤلتير نةطةشتة ئةم ئاستة كةناوبانطييةكةى ئةوةندةى رؤسؤش دةبوو وة سةراثاى ئةوروثاى طرتبوةوة؟يان بؤضى ئارامطاى ظؤلتير نةبووة زيارةتطاى ديدةنى كةرانى طةورةو بضووك؟ لة كاتيكدا ثيضةوانةى ئةم قسةية بةنيسبةت رؤسؤوة راستة
بؤئةم ثرسيارة تةنها يةك وةلام هةية :ئةويش ئةوةية رؤسؤ طيانى فةزيلةت  و حةقيقةتة خؤى لةخؤيدا وة ئةمةش طةشتة رادةيةك كةبة سؤكراتيان ئةضواند(ئةشوبهاند),بؤنمونة يةكيك لةهاوريكانى كةدةيويست طةنجيكى تامةزرؤ بةئايدياكانى رؤسؤى ثيبناسينيت  طووت:تكات ليدةكةم لةطةل خؤت مةيهينة،لةوةو ثيش نامةيةكى بؤ ناردووم وتيايدا وةسفى منى كردووة بةوةى كةلةسةروو عيساى مةسيحةوةم ,بةراستى نامةويت بيبينم .
وةهةتا وةزيرى رؤشنبيرى لةسةردةمى لويسى ثانزةدا كةناوى مالزيري بوو بةدووسال دواى مردنى رؤسؤ دةنوسيت ودةليت :ناكريت لةميذوودا بةراوردى رؤسؤ بةهيض كةسيك بكريت جطةلة سوكرات

ذمارةيةكى زؤر لةطيرانةوةكان شايةتى لةسةر ئةوة ئةدةن كة رؤسؤ هةر لةذيانيدا بوبو بة ئةفسانة ئةى لةثاش مردنيدا ضؤن بةو ثلةية ناطات
جاريك يةكيك بؤى نوسيبوو :ئةى بونةوةرو بيوينةكة لةسةر زةويدا,ئةم زةويية شايةنى ئةوة نيية تؤتيايدا بمينيتةوة ئةى طةورةم وة مامؤستام ريطةم بدة با شوين شوين ثيكانت بكةوم وماضيان بكةم .
يةكيك لةدةولةمةندة سويسرييةكان دةليت:كاتيك بؤ يةكةم جار بينيم ترسام وة تةزوويةك بةطيانمدا هات لةسةرمةوة هةتا هةردةة ثيكانى طرتمةوة,فرميسك لةهةردوو ضاوانم هات

ئايا رؤسؤ ضؤن ثيشوازى لةو ذمارة زؤرةى عاشقانى دةكرد؟بة دلنياييةوة ناتوانين لةسةر هةموو ئةو  طيرانةوانة بوةستين لةبارةى رؤسؤوةوة بةلام يةك شت هةية كةهةموو طيرانةوةكان لةسةرى كؤكن كةئةويش بةم شيوةيةية:ضاوةكانى ,لةمبارةيةوة يةكيك لةميرة ئةوروثييةكان ثاش ئةوةى سةردانى كرد لة مالة هةذارةكةى لةثاريس دةليت: ضاوةكانى وةكو دوو ئةستيرةى درةوشاوةوابوون,هةموو بليمةتيةكةى خؤى دةبينييةوة لةنيطاكانيدا وةكو ئةوة وابو كةكارةبا بمطريت,زةكاتيك جيمهيشت  هةستم وةكو هةستى ئةو كةسةوابوو كةتازةلةخةويكى خؤش هةلدةستيت وهيوادةخوازيت كةدريذةى بكيشاية.

بةدلنياييةوة ئةوانة  هةموويان سةردانى ظؤلتيريشيان دةكرد وة حةزيان دةكرد بيبينن بةو سيفةتةى ئةستيرةيةكى كلتورى طةورةبو ,هةرضةندة عاشقى بوون بةلام لةبةردةميدا هةستيان بةترس نةدةكرد وهةمان تةزوو بةطيانياندا نةدةةهات وةكو ئةوةى بةرامبةر رؤسؤ وابون ,ضونكة رؤسؤ هةذار بو وةدلسؤزيش بوو وة ناوبانطييةكةى بةكارنةدةهينا بؤبةدةستهينانى ثارة وة ثارةى لةثاشاكان وةرنةدةطرت بةلام ظؤلتير وديدرؤو ذمارةيةكى  زؤرى تريش لةذيرةوة يان بةئاشكرا ثارةيان لةئةم ثاشاو لةئةو ثاشا وةردةطرت بةلام رؤسؤ بةم كارة نامؤبو
رؤسؤ ثيشبينى روودانى شؤرشى فةرةنسى كرد ثيش رودانى بة سى سال وةبةدةستةواذةى ووردو سةرسورهينةر كةباوةر ناكريت ,وة ئةوةش ئاشكراية كة شؤرشةكةرويدا بةدةسال دواى مردنى رويدا وةبةهؤى ئةمةشةوة ريزى خةلك بؤ ئةم فةيلةسوفة زؤر زياتر بوو,وة كيتبةكةى(طريبةستى كؤمةلايةتى )بوبة ئينجيلى شؤرشى فةرةنسى وة رؤسؤش بوبة باوكى روحى بؤ سةردةمة مؤديرنةكان

لةراستيدا ئايدياكانى رؤسؤ تؤوى ئةوكودةتاى ضاندكةلةدوايدا روويدا لةبةرئةوة طؤرةكةى ثاش مردنى بوبةجيطةى زيارةتكةرانى طةورةو وبضووك,لةنيوانياندا ثاشاى سويدكةبةدزييةوة هات وولةجلى ثياويكى ئاسايدا هات ,وةلةوكةسايةتية ناودارانةى تركة سةردانى طؤرةكةيان كرد رؤبسبير مارى ئةنتوانيت وة هةتا ناثليؤن ثؤناثارت  ,دةطيرنةوة كاتيك ناثليؤن هاتووة بؤ سةر طؤرةكةى وتويةتى :باشتربو دووكةس لةسةر زةيدا نةبوناية ,رؤسؤو من
ئةوانةى لةطةليبون سةرسورماو يةكيكيان ثرسى بؤضى كةورةم؟ناثليؤن وةلامى دايةوةو وتى :ضونكة رؤسؤبو ريطاى بؤ شؤرشى فةرةنسى خؤشكرد وةمنيش لةسةرانسةرى جيهاندا بلاومكردةوةوةئةوانيش لةوةلامدا وتيان طةورةم طةورةم وامانزانى كةتةنها كةسيك بؤى هةبيت باسى شؤرشى فةرةنسى بكات تةنها تؤييت !
لةراستيدا ناثليؤن دةيويست بليت :ئايديانى رؤسؤ نةبوواية شؤرشة طةورةكة روى نةئةدا و فةرةنسا ئارامى نةئةطرت وةلةسةدةى نؤزدةدا سةردانكردنى ئارامطاى رؤسؤو ئةو شوينانةى كةتيايدا ذياوة زيادى كرد وةلةنيوان ديدةنيكةراندا ظيكتؤر هؤطؤ و بلزال و ستندال و ميشيلية و لامارتينى و جورج ساند وة هةزاران كةسى ئاسايى
بةم شيوةية ثياوى شروشت وحةقيقةت توانى بليمةتترين عةقلةكان لةخؤى كؤبكاتةوة
    

No comments:

Post a Comment